Klas 6 stromingsverslag De avonden - Reve

Algemene informatie

Auteur, titel: Gerard Reve, De avonden.

Plaats van uitgave, jaar van uitgave, druk(jaar van eerste uitgave: Groningen, 20001, 1947.

Aantal pagina’s: 240.

Genre: Psychologische roman.

Samenvatting

I.              Het is zondag, een verloren dag. Joop komt even op bezoek, zonder de zieke Ina. Nadat hij ontdekt dat Jaap Elderer niet thuis is, gaat Frits op bezoek bij Louis. Om kwart over negen, als Louis naar bed gaat, keert Frits huiswaarts. Eenmaal thuis aangekomen gaat hij uit verveling naar bed.

II. Maandag vertrekken Frits' ouders naar Haarlem. Samen met Joop en Ina gaat Frits naar het Berendgymnasium, dat 20 jaar bestaat. Frits voert een aantal onbenullige gesprekken en verveelt zich.

III. Ter ere van de eerste verjaardag van hun zoon, gaat Frits op bezoek bij Jaap en Joosje. Totdat Jaap thuiskomt verveelt Frits zich bij Joosje en twee oudere dames. Als Jaap thuiskomt, zeurt Frits eerst over haaruitval. Daarna maken ze grappen over een halfdronken man, die om elf uur binnenkomt, en over invalide mensen. Op het moment dat hij thuis komt heeft Frits' moeder een zenuwaanval.

IV. Eerste Kerstdag. Frits' ouders gaan weg. Lande bezoekt Frits en beschuldigt Maurits Duivenis ervan tweehonderd gulden van hem gestolen te hebben. Samen met Louis Spanjaard gaat hij vervolgens naar de bioscoop. 's Avonds gaat Frits naar Walter Graafse. Terwijl ze samen muziek maken, ligt er iemand, een verdieping hoger, op sterven. 's Nachts heeft Frits angstdromen.

V. Tweede Kerstdag. Frits' ouders gaan weer weg. Frits luistert naar muziek en voelt zich gelukkig. Als hij Maurits Duivenis in de stad tegenkomt, bekent hij dat hij de tweehonderd gulden heeft gestolen. 's Avonds bezoekt Frits Viktor, een student klassieke talen, en spreekt met hem over geestelijke afwijkingen bij mensen.

VI. Na zijn werk koopt Frits twee kaartjes voor de bioscoop. Door drukke werkzaamheden kan Viktor echter niet mee. Als Frits vervolgens bij Louis langsgaat, treft hij Viktor aan. Uiteindelijk verkoopt hij het tweede kaartje aan Maurits. Na de film praten ze na in de kamer van Maurits.

VII. Frits' moeder gaat naar Haarlem, waardoor hij samen met zijn vader moet eten. 's Middags gaat hij even naar bed. 's Avonds gaat hij samen met Jaap, Joosje en Viktor naar een café. Ze hebben het onder andere over de vakantie, kostgangers in de oorlog en de school die Frits niet afgemaakt heeft. De dronken Frits komt met veel hulp thuis. Nadat hij overgegeven heeft, valt hij in slaap.

VIII. 's Ochtends wordt Frits wakker met een kater. 's Middags gaat Frits naar Adelaar, de vader van Ina. Daar aangekomen blijkt dat Joop en Ina naar de schouwburg zijn. Als Frits weer thuis is, komen Joop en Ina langs. Frits plaagt Joop met zijn kaalheid. Hij gaat naar Bep Spanjaard, die last heeft van eczeem aan haar been. Ze vertelt over haar achtervolgingswaanzin uit de oorlog en geeft Frits een speelgoedkonijn, dat zijn troeteldier wordt. Thuis hebben vader en moeder ruzie.

IX. Samen met Jaap, Joosje, Bep en Eduard Hoogkamp gaat Frits naar de religieuze negerfilm De Groene Weiden. Voordat ze naar de nachtvoorstelling gaan, praten ze over ziekten en begrafenissen. De film maakt veel indruk op Frits. Hij gaat direct na afloop alleen naar huis, om te voorkomen dat de zinloze gesprekken met zijn vrienden afbreuk doen aan het effect van de film.

X. Oudejaarsdag. Frits viert oudejaarsdag thuis met zijn ouders. Frits ergert zich aan de eetgewoonten van zijn ouders en aan zijn moeder, die is opgelicht en vruchtensap heeft gekocht in plaats van wijn. Als het gesprek stokt, gaat Frits naar boven. Hij wil zijn konijn martelen, maar wordt geroepen door zijn moeder. Nog voor twaalf uur wil hij zijn vader vertellen hoe hij over hem denkt. Het lukt niet. Na twaalf uur gaat Frits naar zijn vrienden. Nergens wordt open gedaan. Op weg naar huis noemt Frits alle slechte eigenschappen van zijn ouders en vraagt God om vergiffenis voor hen. Uiteindelijk accepteert hij wat hem overkomt en is hij blij te leven. 

Verwerkingsvragen

De avonden van Gerard Reve hoort volgens mij bij de stroming ontluisterend realisme. Een aantal kenmerken die hierbij horen worden hieronder beschreven.

De hoofdpersoon heeft geen idealen.

Het leven van Frits van Egters is doelloos hij heeft geen idealen. Frits wil de wereld niet verbeteren of het leven van anderen. Frits heeft een vriend Maurits, Maurits steelt geld en andere eigendommen, zoals schoenen en jassen. Als Frits Maurits tegenkomt, nadat Maurits tweehonderd gulden gestolen heeft, zegt Frits niet dat Maurits moet ophouden met stelen.

Ze stonden grinnikend tegenover elkaar. ‘Laten we een kop koffie gaan drinken,’ zei Maurits, ‘je hebt toch wel even tijd?’ ‘Nou als het niet te lang duurt,’ zei Frits, ‘ik moet vanmiddag nog ergens heen.’ ‘In de Zonsteeg kan je rustig zitten,’ zei Maurits. Ze volgden in een propvolle straat, passeerden twee grachten en gingen in een smal straatje een café binnen. Een radio murmelde zacht. Ze zochten een afgeschutte hoek op een gingen aan een tafel met een oranje schemerlamp zitten. Frits bestelde koffie.

‘Hoe zit het in elkaar?’ vroeg hij, ‘waarom heb je dat geld gepikt? Heeft hij het terug?’ ‘Ja jongen, verdomme, natuurlijk heeft hij het terug,’ zei Maurits, ‘maar jij hebt je bek weer voorbijgepraat.’ ‘Nou, laten we het daar maar straks over hebben,’ zei Frits, ‘Waarom heb je dat geld gepikt? Omdat je het niet kon laten?’ ‘Ik zit aan de grond,’ zei Maurits grinnikend, ‘ik zit geweldig aan de grond.’ Hij leunde achterover. ‘Ik heb niks meer. Ik heb veel uitgegeven ik moet nog zo veel betalen.’ ‘Hoe gaat het dan met de misdadigheid?’ vroeg Frits, ‘levert dat niets meer op?’

‘Welnee, ik leef geweldig fatsoenlijk, ik heb in geen weken iets tot me genomen,’ zei Maurits, ‘ik studeer trouwens hard, ik wou volgend jaar nog mijn kandidaats doen.’ ‘Hoe kom je er toch bij om zo stomweg dat geld in te pikken?’ vroeg Frits, ‘Het is toch duidelijk, dat het gemerkt wordt.’

Frits vraagt wel waarom Maurits dat geld heeft gepikt, maar niet omdat Frits stelen slecht vindt, maar omdat het op zou vallen dat dat geld door Maurits was gestolen.

Vervreemding

Frits is vervreemd van zijn ouders en ook van zijn vrienden. Frits ergert zich aan zijn ouders. Ze slurpen en hebben vaste gewoontes. Frits kan bijna voorspellen wat zijn ouders gaan zeggen. Hij vindt dat hijzelf anders is dan hen, daarom moet hij er ook vaak even tussenuit; naar zijn vrienden of een wandeling maken. Hij houdt niet van die vaste gewoontes

In mindere mate is Frits ook vervreemd aan zijn vrienden. Als hij bij hen is zijn er vaak stiltes en vraagt hij zich af hoe lang hij nog moet blijven, voordat hij naar huis kan. Dit past niet echt bij een “gezellige” vriendschap.

Nadruk op lichamelijkheid

Frits heeft het vaak over kaal worden. Hij ziet dat veel van zijn vrienden kaal aan het worden zijn. Hij vraagt ze vaak wat ze doen met hun haar en geeft daar dan kritiek op.

Frits kijkt ook vaak naar zichzelf in de spiegel, wat hij dan ziet bevalt hem niet.

Op weg naar de huiskamer bleef hij voor de grote spiegel in de gang staan, vertrok de mond naar links en daarna naar rechts; vervolgens de bovenlip opwaarts en de onderlip, binnenstebuiten geslagen, naar beneden. Hierna bekeek hij zijn gezicht van opzij, haalde een kleine, ronde scheerspiegel uit de keuken, hield deze naast zich en bekeek zo, met beide spiegels, zijn hoofd van boven, van achteren en volledig aan de zijkanten. Vervolgens deed hij het licht in de gang uit en opende de deur van de zijkamer. ‘Bij daglicht,’ zei hij zacht. Toen hij opnieuw volledig zijn hoofd had bekeken, kamde hij zijn haar en stak het licht weer aan. ‘We moeten zien, hoe de uitwerking van daglicht met een gloeilamp samen is,’ zei hij bij zichzelf. ‘Het heeft iets van een koolraap,’ zei hij hardop, ‘maar er valt scherpzinnigheid aan te wijzen.’

Hij zuchtte, hing de scheerspiegel weer op aan de knop van het keukenraam en ging de huiskamer binnen.

Volgens mij zucht Frits hier, omdat hij niet tevreden is met hoe hij eruitziet. Hij vindt dat zijn hoofd op een koolraap lijkt.

Eindoordeel

Ik vind dat De avonden van Gerard Reve bij de stroming ontluisterend realisme hoort. De belangrijkste kenmerken, ideaalloos, vervreemding en nadruk op lichamelijkheid komen vaak aan bod in dit boek.

Bronnen

¹http://www.boekverslag.nl/Verslag/De+Avonden/          

http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/taal/53634-literatuur-moderne-literatuur-van-1945-tot-heden.html     

Klas 6 stromingsverslag Van oude mensen, de dingen, die voorbijgaan - Couperus

Algemene informatie

Auteur, titel: Louis Couperus, Van oude mensen, de dingen, die voorbijgaan…

Plaats van uitgave, jaar van uitgave, druk (jaar van eerste uitgave): Amsterdam, 2004, 1906.

Aantal pagina’s: 254

Genre: psychologische roman

Samenvatting

Lot is de zoon van Ottilie en is verliefd op Elly, met wie hij later in het boek trouwt. In zijn familie is bijna iedereen ongelukkig getrouwd dus hij hoopt dat zijn huwelijk beter zal verlopen. Ook zijn moeder is al twee keer gescheiden en woont nu samen met haar derde man, genaamd Steyn met wie ze altijd ruzie heeft.
Ze heeft vijf kinderen uit haar drie huwelijken en alleen Lot woont nog bij haar.

De moeder van Ottilie, die ook Ottilie heet, is al 97 en zit de hele dag stijf op een hoge stoel. Er komt dagelijks familie bij haar langs en ook meneer Takma, een oude man van 93. Zij kunnen samen uren lang zwijgend zitten en het lijkt alsof zij een groot geheim hebben. En dat blijkt in het verloop van het boek ook zo te zijn:Ottilies vorige man, meneer Dercksz, betrapte Ottilie 60 jaar geleden, terwijl ze vreemd ging met meneer Takma. Takma stak Dercksz dood, terwijl Ottilie om haar man heen hing, zodat hij zich niet kon verdedigen.

Ze wisten niet wat ze met het lijk aanmoesten en samen met de baboe Ma-Boeten gooiden ze het lichaam in de rivier. Toen het lijk gevonden werd moest dokter Roelofsz de doodsoorzaak constateren. Hij was verliefd op Ottilie en toen zij hem smeekte een andere doodsoorzaak te verzinnen deed hij dat voor haar. Hij wist hoe Dercksz in werkelijkheid gestorven was, maar gaf als verklaring dat meneer Dercksz een avondwandeling was gaan maken en in de rivier was gevallen. De wond zou te danken zijn aan de scherpe rots, waar hij zich aan zou hebben gesneden.

Na de moord op Ottilies man werd haar jongste dochter, Ottilie geheten, geboren. Het was geen kind van Dercksz, maar van Takma. En daardoor waren Lot en Elly neef en nicht, zonder dat ze dat wisten.

Takma, Ottilie en dokter Roelofsz, die 88 jaar is, denken dat zij de enigen zijn die dit weten, maar dat is niet zo. Ottilie’s zoon Harold was als dertienjarige getuige van de moord en ook haar dochter Thérèse, die haar moeder erover heeft horen spreken toen ze ijlde, weet van het geheim. In de loop van het verhaal komen steeds meer mensen erachter terwijl de drie bejaarden het niet door hebben.

Ma-Boeten, de oude baboe, heeft het hele verhaal over de moord op Dercksz verteld aan haar zoon. De zoon heeft het weer doorverteld aan Daan, een broer van Harold, en eist zwijggeld. Daan komt vanuit Indië naar Nederland om met Harold over het verhaal te praten wat hij net heeft gehoord. De dochter van Harold, Ina, luistert hen af maar hoort niet alles. Wel vermoedt ze dat haar vader en oom een geheim bewaren en probeert uit te zoeken wat dat geheim is door familieleden uit te horen. Maar ze komt niet veel te weten en blijft heel nieuwsgierig.

Op een dag wordt meneer Takma dood gevonden door zijn nicht Adèle. Zij vindt een door hem half verscheurde brief op de grond, die ze leest. Het is een liefdesbrief van Ottilie aan meneer Takma waarin de ware reden van Dercksz dood in is beschreven. Adèle haalt Steyn erbij, de man van de zestigjarige Ottilie, en laat ook hem de brief lezen.

De familie verzwijgt de dood van Takma voor Ottilie, omdat zij misschien door de schrik ook zal sterven. Maar zij komt er zelf achter doordat zij plotseling in de hoek van de kamer de geest van Takma ziet, zoals zij af en toe ook de geest van haar man Dercksz ziet. Als haar laatste tijdgenoot dokter Roelofsz sterft verlaat de oude vrouw haar bed niet meer. Uiteindelijk sterft zij. Bang, dat God haar zal straffen voor wat ze op haar geweten heeft, maar ook opgelucht dat niemand achter de moord is gekomen.

Elly verlaat Lot omdat ze naar Moeken zal gaan, een plaatsje in Rusland, waar ze, omdat daar oorlog is tussen Rusland en Japan, als verpleegster bij het roden Kruis wil gaan werken. Lot is daar heel verdrietig om, maar wil haar niet beletten te gaan, omdat dit iets is wat ze echt graag wil.

Steyn verlaat zijn vrouw Ottilie na jaren lang alleen maar ruzie met haar gemaakt te hebben.

Lot gaat met zijn vader naar Napels en wanneer zijn vader terug naar huis gaat, komt Steyn hem bezoeken. Die vertelt hem het geheim van Ottilie en meneer Takma. Als ook hij weer vertrekt zit Lot alleen in zijn kamertje terwijl zijn grootste angst hem weer overvalt. Hij moet er niet aan denken zo oud te worden als Grootmoeder Ottilie en meneer Takma.¹

Verwerkingsopdracht

Van oude mensen, de dingen, die voorbijgaan hoort bij de stroming naturalisme. Deze stroming heeft een aantal kenmerken die hieronder worden besproken.

Zwak gestel van hoofdpersoon

Een kenmerk van de naturalistische stroming is dat de hoofdpersoon een zwak gestel heeft. Ze kunnen bijvoorbeeld ziek zijn, somber of verveeld. Lot Pauws heeft veel last van angst. De angst om oud te worden, daarom wil hij jong sterven. Deze angst blijft Lot het hele boek houden. De volgende passage is een passage die vaak voorkomt in Van oude mensen, de dingen, die voorbijgaan.

‘O God, neen…neen, niet oud worden, jong te sterven, jong te sterven, en niet ieder jaar meer en meer de Angst te voelen drukken op zijn kleine, ijdele en, voor wat komen zou, zo kinderlijk bange ziel… en niet ieder jaar meer en meer de knaging aan zijn hart te voelen knabbelen, als een beest, dat het in hem wegvrat, en niet jaren, jarenlang dat stille leed in zich te voelen wenen, nooit uitgezegd en aan iemand getoond en - kwam zij terug - zelfs aan Elly niet, omdat hij met een glimlach haar dan zou willen verzekeren, dat hij haar begreep in haar aspiraties en ze eerbiedigde, en ze goedvond, en mooi!’

Het lot

Het lot is een aspect dat vaak in het boek naar voren komt. Het lot wordt volgens de naturalisten bepaalt door erfelijke aanleg, het milieu en de tijd waarin je leeft. Niemand kan zich losmaken van het lot. Er is een passage in het boek waarin grootmama Ottilie tegen meneer Takma zegt dat het niet goed is als Nelly en Lot met elkaar gaan trouwen, omdat ze neef en nicht zijn en het lot dan verder gaat.

‘ ‘Wat doet dat ertoe? Neef en nicht kunnen trouwen.’

‘Ja, het kan, maar het is niet goed.voor de kinderen, die komen, is het niet goed. Om het bloed, en om… om alles.’

‘Om wat, Ottilie?’

‘Zij erven ons verleden. Zij erven die Angst… Zij erven onze zonde. Zij erven de straf voor wat wij gedaan hebben.’

‘Je overdrijft, Ottilie. Neen, zoveel erven zij niet.’

‘Zij erven alles… Eenmaal misschien, zien ze hem staan, horen ze hem, in de nieuwe huizen, waar ze zullen wonen… Het was beter geweest, dat Elly en Lot ieder hun geluk van elkaar hadden gevonden. In ander bloed… In andere ziel… Zij zullen niet kunnen vinden het gewone geluk… Wie weet, hun kinderen zijn misschien…’

‘Stil, stil, Ottilie!’

‘Misdadigers…’

De oude Ottilie denkt dat Lot en Elly de straf van haar en meneer Takma zullen erven.

Ontnuchtering

Ontnuchtering is eigenlijk een teleurstelling in iets. De zestigjarige Ottilie is drie keer getrouwd geweest en drie keer gescheiden. Zij is teleurgesteld in de liefde. Elke keer werd ze weer opnieuw verliefd en elke keer was ze er weer teleurgesteld in.

Ook de teleurstelling van de hele familie van Ottilie Dercksz en meneer Takma is duidelijk, als ze erachter komen dat zij Ottilies man zestig jaar geleden hebben vermoord.

Taalgebruik

Schrijvers die horen bij de naturalistische stroming gebruiken vaak dialogen, die ze zo natuurgetrouw mogelijk weergeven. In Van oude mensen, de dingen, die voorbijgaan staan ook veel dialogen. Ook houden deze schrijvers van neologismen. Ik vond het echter moeilijk om te ontdekken of Couperus ook gebruik maakte van neologismen.

Eindoordeel

Ik vind dat Van oude mensen, de dingen, die voorbijgaan van Louis Couperus past binnen de stroming van het naturalisme. Alle belangrijke kenmerken die horen bij het naturalisme (zwak gestel van de hoofdpersoon, het determinisme, de ontnuchtering) zijn terug te vinden in Van oude mensen, de dingen, die voorbijgaan.

Bronnen

¹ http://www.zoekboekverslag.nl/boekverslag_incach.php?gid=38252