Klas 6 stromingsverslag Van oude mensen, de dingen, die voorbijgaan - Couperus

Algemene informatie

Auteur, titel: Louis Couperus, Van oude mensen, de dingen, die voorbijgaan…

Plaats van uitgave, jaar van uitgave, druk (jaar van eerste uitgave): Amsterdam, 2004, 1906.

Aantal pagina’s: 254

Genre: psychologische roman

Samenvatting

Lot is de zoon van Ottilie en is verliefd op Elly, met wie hij later in het boek trouwt. In zijn familie is bijna iedereen ongelukkig getrouwd dus hij hoopt dat zijn huwelijk beter zal verlopen. Ook zijn moeder is al twee keer gescheiden en woont nu samen met haar derde man, genaamd Steyn met wie ze altijd ruzie heeft.
Ze heeft vijf kinderen uit haar drie huwelijken en alleen Lot woont nog bij haar.

De moeder van Ottilie, die ook Ottilie heet, is al 97 en zit de hele dag stijf op een hoge stoel. Er komt dagelijks familie bij haar langs en ook meneer Takma, een oude man van 93. Zij kunnen samen uren lang zwijgend zitten en het lijkt alsof zij een groot geheim hebben. En dat blijkt in het verloop van het boek ook zo te zijn:Ottilies vorige man, meneer Dercksz, betrapte Ottilie 60 jaar geleden, terwijl ze vreemd ging met meneer Takma. Takma stak Dercksz dood, terwijl Ottilie om haar man heen hing, zodat hij zich niet kon verdedigen.

Ze wisten niet wat ze met het lijk aanmoesten en samen met de baboe Ma-Boeten gooiden ze het lichaam in de rivier. Toen het lijk gevonden werd moest dokter Roelofsz de doodsoorzaak constateren. Hij was verliefd op Ottilie en toen zij hem smeekte een andere doodsoorzaak te verzinnen deed hij dat voor haar. Hij wist hoe Dercksz in werkelijkheid gestorven was, maar gaf als verklaring dat meneer Dercksz een avondwandeling was gaan maken en in de rivier was gevallen. De wond zou te danken zijn aan de scherpe rots, waar hij zich aan zou hebben gesneden.

Na de moord op Ottilies man werd haar jongste dochter, Ottilie geheten, geboren. Het was geen kind van Dercksz, maar van Takma. En daardoor waren Lot en Elly neef en nicht, zonder dat ze dat wisten.

Takma, Ottilie en dokter Roelofsz, die 88 jaar is, denken dat zij de enigen zijn die dit weten, maar dat is niet zo. Ottilie’s zoon Harold was als dertienjarige getuige van de moord en ook haar dochter Thérèse, die haar moeder erover heeft horen spreken toen ze ijlde, weet van het geheim. In de loop van het verhaal komen steeds meer mensen erachter terwijl de drie bejaarden het niet door hebben.

Ma-Boeten, de oude baboe, heeft het hele verhaal over de moord op Dercksz verteld aan haar zoon. De zoon heeft het weer doorverteld aan Daan, een broer van Harold, en eist zwijggeld. Daan komt vanuit Indië naar Nederland om met Harold over het verhaal te praten wat hij net heeft gehoord. De dochter van Harold, Ina, luistert hen af maar hoort niet alles. Wel vermoedt ze dat haar vader en oom een geheim bewaren en probeert uit te zoeken wat dat geheim is door familieleden uit te horen. Maar ze komt niet veel te weten en blijft heel nieuwsgierig.

Op een dag wordt meneer Takma dood gevonden door zijn nicht Adèle. Zij vindt een door hem half verscheurde brief op de grond, die ze leest. Het is een liefdesbrief van Ottilie aan meneer Takma waarin de ware reden van Dercksz dood in is beschreven. Adèle haalt Steyn erbij, de man van de zestigjarige Ottilie, en laat ook hem de brief lezen.

De familie verzwijgt de dood van Takma voor Ottilie, omdat zij misschien door de schrik ook zal sterven. Maar zij komt er zelf achter doordat zij plotseling in de hoek van de kamer de geest van Takma ziet, zoals zij af en toe ook de geest van haar man Dercksz ziet. Als haar laatste tijdgenoot dokter Roelofsz sterft verlaat de oude vrouw haar bed niet meer. Uiteindelijk sterft zij. Bang, dat God haar zal straffen voor wat ze op haar geweten heeft, maar ook opgelucht dat niemand achter de moord is gekomen.

Elly verlaat Lot omdat ze naar Moeken zal gaan, een plaatsje in Rusland, waar ze, omdat daar oorlog is tussen Rusland en Japan, als verpleegster bij het roden Kruis wil gaan werken. Lot is daar heel verdrietig om, maar wil haar niet beletten te gaan, omdat dit iets is wat ze echt graag wil.

Steyn verlaat zijn vrouw Ottilie na jaren lang alleen maar ruzie met haar gemaakt te hebben.

Lot gaat met zijn vader naar Napels en wanneer zijn vader terug naar huis gaat, komt Steyn hem bezoeken. Die vertelt hem het geheim van Ottilie en meneer Takma. Als ook hij weer vertrekt zit Lot alleen in zijn kamertje terwijl zijn grootste angst hem weer overvalt. Hij moet er niet aan denken zo oud te worden als Grootmoeder Ottilie en meneer Takma.¹

Verwerkingsopdracht

Van oude mensen, de dingen, die voorbijgaan hoort bij de stroming naturalisme. Deze stroming heeft een aantal kenmerken die hieronder worden besproken.

Zwak gestel van hoofdpersoon

Een kenmerk van de naturalistische stroming is dat de hoofdpersoon een zwak gestel heeft. Ze kunnen bijvoorbeeld ziek zijn, somber of verveeld. Lot Pauws heeft veel last van angst. De angst om oud te worden, daarom wil hij jong sterven. Deze angst blijft Lot het hele boek houden. De volgende passage is een passage die vaak voorkomt in Van oude mensen, de dingen, die voorbijgaan.

‘O God, neen…neen, niet oud worden, jong te sterven, jong te sterven, en niet ieder jaar meer en meer de Angst te voelen drukken op zijn kleine, ijdele en, voor wat komen zou, zo kinderlijk bange ziel… en niet ieder jaar meer en meer de knaging aan zijn hart te voelen knabbelen, als een beest, dat het in hem wegvrat, en niet jaren, jarenlang dat stille leed in zich te voelen wenen, nooit uitgezegd en aan iemand getoond en - kwam zij terug - zelfs aan Elly niet, omdat hij met een glimlach haar dan zou willen verzekeren, dat hij haar begreep in haar aspiraties en ze eerbiedigde, en ze goedvond, en mooi!’

Het lot

Het lot is een aspect dat vaak in het boek naar voren komt. Het lot wordt volgens de naturalisten bepaalt door erfelijke aanleg, het milieu en de tijd waarin je leeft. Niemand kan zich losmaken van het lot. Er is een passage in het boek waarin grootmama Ottilie tegen meneer Takma zegt dat het niet goed is als Nelly en Lot met elkaar gaan trouwen, omdat ze neef en nicht zijn en het lot dan verder gaat.

‘ ‘Wat doet dat ertoe? Neef en nicht kunnen trouwen.’

‘Ja, het kan, maar het is niet goed.voor de kinderen, die komen, is het niet goed. Om het bloed, en om… om alles.’

‘Om wat, Ottilie?’

‘Zij erven ons verleden. Zij erven die Angst… Zij erven onze zonde. Zij erven de straf voor wat wij gedaan hebben.’

‘Je overdrijft, Ottilie. Neen, zoveel erven zij niet.’

‘Zij erven alles… Eenmaal misschien, zien ze hem staan, horen ze hem, in de nieuwe huizen, waar ze zullen wonen… Het was beter geweest, dat Elly en Lot ieder hun geluk van elkaar hadden gevonden. In ander bloed… In andere ziel… Zij zullen niet kunnen vinden het gewone geluk… Wie weet, hun kinderen zijn misschien…’

‘Stil, stil, Ottilie!’

‘Misdadigers…’

De oude Ottilie denkt dat Lot en Elly de straf van haar en meneer Takma zullen erven.

Ontnuchtering

Ontnuchtering is eigenlijk een teleurstelling in iets. De zestigjarige Ottilie is drie keer getrouwd geweest en drie keer gescheiden. Zij is teleurgesteld in de liefde. Elke keer werd ze weer opnieuw verliefd en elke keer was ze er weer teleurgesteld in.

Ook de teleurstelling van de hele familie van Ottilie Dercksz en meneer Takma is duidelijk, als ze erachter komen dat zij Ottilies man zestig jaar geleden hebben vermoord.

Taalgebruik

Schrijvers die horen bij de naturalistische stroming gebruiken vaak dialogen, die ze zo natuurgetrouw mogelijk weergeven. In Van oude mensen, de dingen, die voorbijgaan staan ook veel dialogen. Ook houden deze schrijvers van neologismen. Ik vond het echter moeilijk om te ontdekken of Couperus ook gebruik maakte van neologismen.

Eindoordeel

Ik vind dat Van oude mensen, de dingen, die voorbijgaan van Louis Couperus past binnen de stroming van het naturalisme. Alle belangrijke kenmerken die horen bij het naturalisme (zwak gestel van de hoofdpersoon, het determinisme, de ontnuchtering) zijn terug te vinden in Van oude mensen, de dingen, die voorbijgaan.

Bronnen

¹ http://www.zoekboekverslag.nl/boekverslag_incach.php?gid=38252